Αναζητώντας τον χαµένο φόνο
Της Έλενας Ακρίτα (Τα Νέα, 18/9/2010)

Μπαίνοντας στο Google, έπεσα πάνω σε ένα παράξενο banner στην προµετωπίδα του. Το ψιλοαδιάφορο δεξί κλικ µε ταξίδεψε σε παρελθόντες χρόνους. Σε παρελθόντες φόνους. Το banner ήταν αφιερωµένο στα 120 χρόνια από τη γέννηση της Αγκαθα Κρίστι, στις 15 Σεπτεµβρίου 1890.
Την είχα ξεχάσει τη φίλη µου την Αγκαθα. Την είχα σπρώξει στα βάθη της µνήµης, τη σύντροφο των εφηβικών µου καλοκαιριών. Το κίτρινο βιβλιαράκι τσέπης. Εκδόσεις Λυχνάρι. Ο τίτλος, µε τις λέξεις «φόνος, δολοφόνος, έγκληµα». Το απαραίτητο σκίτσο µιας, όµορφης µεν έντροµης δε, κοπέλας. Το πιστόλι, το µαχαίρι, οι σταγόνες αίµατος. Και το ταξίδι ξεκινούσε. Κλασικό θερινό ανάγνωσµα το αστυνοµικό της κοµψής Αγκαθα. Ποτέ δεν εστίαζε στη φρίκη, ποτέ δεν καταδεχόταν τις ανατριχιαστικές λεπτοµέρειες. Οι φόνοι της ήταν πάντα απολύτως συµβατοί µε το savoir vivre.
Παραδοσιακή Αγγλίδα ,ξεδίπλωνε την ιστορία της µε την ίδια αυστηρή ιεροτελεστία που οι Αγγλοι σερβίρουν το τσάι συνοδευµένο απαρέγκλιτα µε µικροσκοπικά σάντουιτς. Μόνο που εκείνη, µε τις ίδιες αβρές κινήσεις, µέσα στο σάντουιτς αντί για αγγούρι έβαζε στρυχνίνη. Η µόνη της διαφορά από τη γηραιά γειτόνισσα της διπλανής πόρτας, την -ενδεχοµένως- χήρα αξιωµατικού.
Δεν ξέρω γιατί οι περισσότεροι από εµάς έχουν ταυτίσει την Αγκαθα Κρίστι -όπως και τον Σαρλ Εσµπραγιά, τον πνευµατικό µπαµπά της σκωτσέζας γεροντοκόρης Ιµογένης- µε τις υψηλές θερµοκρασίες του Αυγούστου. Στις χειµερινές καταδύσεις, µας συνόδευαν ο Ντοστογιέφσκι και ο Φόκνερ. Ο Τολστόι και ο Τζέιµς Τζόις. Ο Χάξλερ και ο Προυστ. Αναζητώντας τον χαµένο χρόνο. Αναζητώντας τον χαµένο φόνο. Στη δεξιά µας ξαπλώστρα έστριβε το τσιγκελωτό µουστάκι του ο Ηρακλής Πουαρό, εξασκώντας ακούραστα τα µικρά φαιά του κύτταρα. Στην αριστερή ξαπλώστρα, η «miss» Τζέιν Μαρπλ έπλεκε ένα κασκόλ για τον αγαπηµένο της ανιψιό, τον Ρέιµοντ Γουέστ. Προτού τελειώσει το κασκόλ, ο δολοφόνος θα έχει βρεθεί. Ο κύριος Πουαρό και η δεσποινίς Μαρπλ θα έχουν φροντίσει γι' αυτό. Κι εγώ θα µένω πάντα άναυδη. Μα να µην πάει ποτέ το µυαλό µου! Ενώ η µητέρα µου, πού τον έβρισκε πάντα στις 10 πρώτες σελίδες;
Ναι, όντως, ο δολοφόνος είναι ο γιατρός. Ναι, όντως, υπάρχει διαφορά ανάµεσα στα φαιά και στα ξανθά κύτταρα.
Θα μου πείτε «παραφιλολογία του κερατά». Ναι, αν δεχθούµε ότι στην ίδια κατηγορία ανήκουν µορφές όπως ο Ντάσιελ Χάµετ και ο Ρέιµοντ Τσάντλερ (διαβάστε το εκπληκτικό «εγχειρίδιο» του Τσάντλερ «Η τέχνη του φόνου» και θα καταλάβετε τι εννοώ)!
Τα βιβλία της Αγκαθα Κρίστι έρχονται δεύτερα σε πωλήσεις µετά τη Βίβλο. Οταν η συγγραφή γίνεται ένας εξαιρετικά προσοδοφόρος βιοπορισµός, λογικό να έχει γράψει και άπειρες πατάτες. Οµως υπάρχουν και εξαιρετικά µυθιστορήµατα. Από τα µέσα της δεκαετίας του '50 και για µία ολόκληρη εικοσαετία! Με κορυφαία τα βιβλία «Οι δέκα µικροί νέγροι», «Εγκληµα στο Οριάν Εξπρές», «Μάρτυρας κατηγορίας», άντε και η «Ποντικοπαγίδα»!
Στην Αγκάθα (και τον Λόρενς Ντάρελ, να 'µαστε και δίκαιοι) χρωστάω τα πρώτα µου ταξίδια στην Αίγυπτο. Ταξίδια του νου, χωρίς αλέρετούρ, χωρίς «οργάνωση» και πακέτα προσφορών. Ολοι µας σε κάποια γωνιά της σκοτεινής αποθήκης θα βρούµε ένα ξεχασµένο κίτρινο βιβλίο τσέπης. Το θύµα βρέθηκε µαχαιρωµένο στη βιβλιοθήκη του αγγλικού πύργου. Οι ένοχοι, πολλοί. Ο δολοφόνος βρέθηκε και τιµωρήθηκε. Οι υπόλοιποι έζησαν αυτοί καλά. Εζησαν; Ζουν; Τρέχα γύρευε. 120 χρόνια από τη γέννησή της. Εζησε; Ζει; Τρέχα γύρευε! Για τον συγγραφέα ο θάνατος είναι ο βιολογικός; Ή πεθαίνει όταν κανένας δεν τον διαβάζει πια; Και οι ιδιοφυείς εκπρόσωποι της παραφιλολογίας; Είναι πιο θνησιγενείς από τους «µεγάλους»; Ακόµα κι αν τους κουβαλάµε µέσα µας; Ακόµα κι αν τους «φέρουµε ως ταπεινόν σαρκίον» της µνήµης µας;
Πότε πεθαίνει ο συγγραφέας; Πότε πεθαίνει το παραµύθι; Και ποιος είναι δολοφόνος του, αγαπητή Αγκαθα;

- Ίσως να μην έχετε πολύ άδικο, παραδέχθηκε ο Κράντοκ. Μην αρχίσετε όμως να χώνετε την μύτη σας σε πολλά πράγματα. Έχω κάποιο προαίσθημα ότι δεν είστε πολύ ασφαλής…
Η μις Μαρπλ χαμογέλασε.
- Έχω την εντύπωση ότι μου ζητάτε να επιτύχω το ακατόρθωτο. Οι ηλικιωμένες γυναίκες συνηθίζουν χωρίς να το θέλουν να χώνουν την μύτη τους, όπως πολύ επιτυχημένα είπατε, σε πολλά πράγματα. Θα ήταν πολύ παράξενο αν καθόμουν φρόνιμα και δεν έδινα καμιά σημασία σ’ όσα γίνονται γύρω μου. Ζητήματα που αφορούν κοινούς φίλους που μένουν σε πολλά διαφορετικά μέρη, αν θυμούνται κάτι που έχει συμβεί πριν από πολλά χρόνια, αν ξέρουν ποιον παντρεύτηκε η κόρη της λαίδης τάδε, είναι μερικά από τα θέματα που κινούν το ενδιαφέρον μας στην ηλικία που έχουμε φθάσει. Σας εξυπηρετεί καθόλου αυτό;
- Αν με εξυπηρετεί; Επανέλαβε ο Κράντοκ με το ύφος ανθρώπου που δεν καταλάβαινε.
- Ρωτώ αν σας βοηθάει αυτό να ανακαλύψετε αν οι άνθρωποι, πραγματικά, με τους οποίους έχετε να κάνετε είναι όντως ό,τι σας λένε πως είναι, εξήγησε η Μαρπλ.
Σταμάτησε για λίγο για να δει ποια εντύπωση είχαν προκαλέσει τα λόγια της στον συνομιλητή της.
- Αυτό δεν είναι εκείνο που σας στενοχωρεί; Συνέχισε ύστερα από λίγο. Ο κόσμος έχει αλλάξει καταπληκυικά από τότε που τελείωσε ο πόλεμος. Πάρτε ως παράδειγμα το Τσίπιν Γκλέγκχορν. Μοιάζει καταπληκτικά με το Σαιντ Μαίρη Μηντ, όπου μένω. Πριν από δεκαπέντε χρόνια γνωρίζομαστε όλοι ματαξύ μας, ή αν δεν γνωριζόμαστε, ξέραμε τουλάχιστον από πού κρατά η σκούφια του καθενός. Ήταν άνθρωποι που οι γονείς τους, οι παππούδες τους ή οι θείοι τους έμεναν πάντοτε στο ίδιο χωριό. Αν ερχόταν κάποιος καινούργιος να εγκατασταθεί εκεί, έφερνε μαζί του κάποιο σύνταγμα με κάποιον άλλον. Αν παρουσιαζόταν κανένας πραγματικά καινούργιος, όλο το χωριό δεν έμενε ήσυχο παρά μόνον όταν εξακρίβωνε το παρελθόν του καινουργιοφερμένου.
Κούνησε μελαγχολικά το κεφάλι της και πρόσθεσε.
- Σήμερα όμως έχει αλλάξει η κατάστασις. Όλα τα μικρά χωριά έχουν γεμίσει από ανθρώπους που πήγαν και εγκαταστάθηκαν σ’ αυτά χωρίς να έχουν κανέναν δεσμό με τα μέρη που διάλεξαν. Όλα τα μεγάλα σπίτια πουλήθηκαν και τα εξοχικά σπίτια έχουν υποστεί τέτοιες μεταβολές που έχουν καταντήσει αγνώριστα. Νέοι άνθρωποι κυκλοφορούν στους δρόμους και το μόνο που ξέρει κανείς γι’ αυτούς είναι εκείνα που σου λεν οι ίδιοι. Έχουν μαζευτεί από όλες τις γωνιές του κόσμου.Κανένας δεν ξέρει ποιος είναι ο γείτονάς του.

Αγκάθα Κρίστι, Πρόσκληση σε φόνο, εκδόσεις Λυχνάρι
Μετάφραση: Αχ. Κυριαζής